BULGARCADA ŞİMDİKİ
ZAMANLI FİİLLER – I. FİİL ÇEKİMİ
СЕГАШНО ВРЕМЕ НА ГЛАГОЛИТЕ ОТ ПЪРВО СПРЕЖЕНИЕ
Mastar
fiil biçimi: Türkçede mastar denilen ve fiil köküne “mek, mak” eki
eklenerek oluşturulan olmak, yapmak, etmek vb. fiil biçimleridir.
Bulgarcada
mastar fiil biçimi yoktur. Bulgarcada fiilin temel biçimi; birinci
tekil kişi fiil biçimidir. Sözlüklerde yer alan fiil biçimi budur.
1.
Genellikle Bulgarcada (-ая, -ея, -ия içeren, -юя ve –яя içindeki)
sesli harf + я ile sona eren (1. tekil kişi) fiiller; mastar fiil
biçimindedirler.
Örnekler:
зная (bilmek), живея (yaşamak), пия (içmek), плюя
(tükürmek), влияя (etkilemek)
İstisnalar: –оя ile sona eren
fiiller; II. mastar fiil çekimdirler.
безпокоя (се), боя се, броя,
доя, кроя, стоя, строя
Bir fiilin çekimini yapmak için kelime
sonundaki -я ekini çıkarmak ve değişik kişiler için aşağıda belirtilen
ekleri ilave etmek gerekir.
Tekil Çoğul
1. –я 1. -ем
2.
-еш 2. -ете
3. - е 3. –ят
Örnek: зная – я = зна + ekler…
1.
аз зная* 1. ние знаем
2. ти знаеш 2. вие знаете
3. той знае
3. те знаят
тя знае
то знае
* 1. tekil
kişinin düzensiz biçimi olan знам günlük konuşma dilinde çok sık
kullanılır. Her iki biçimi de doğrudur.
Bunlar olumlu
biçimlerdir !
Türkçede olumsuz biçim fiile ses uyumuna göre (ma,
me, mi, mı, mu, mü) eki eklenerek kurulur.
Biliyorum.
Bilmiyorum.
Yaptı. Yapmadı.
Gelecek.
Gelmeyecek.
Oluyor. Olmuyor.
Seviyor. Sevmiyor.
Gülüyor.
Gülmüyor.
Bulgarcada fiilin olumsuz biçimini elde etmek için
gereken şey yalnızca; özne zamiri yada isim ile fiil arasına не
olumsuzluk takısının konulmasıdır.
1. аз не зная 1. ние не
знаем
2. ти не знаеш 2. вие не знаете
3. той не знае 3. те не
знаят
тя не знае
то не знае
Мария
знае английски. Maria Türkçe bilir (konuşur)
Мария не знае
немски. Maria Almanca bilmez (konuşmaz)
2. (1. tekil
kişi) –a ile sona eren bazı fiiller I. Fiil çekimidir.
-жа, -ча
veya –ша ile sona eren bir çok fiil I.fiil çekimi değildir.
Ancak
bazı istisnaları vardır: мажа, режа, стрижа, дъвча, плача, бърша, реша
gibi fiiller I. Fiil Çekimidirler.
Diğer -a (-ба, -га, -да, -за, -ка,
-на, -ра, -та) ile sona eren fiiller I. Fiil çekimidirler.
Son
eklerin listesi tam değilse de bu liste referans olarak
kullanılabilecek kadar yaygın olan fiilleri içermektedir.
Örnekler:
чета (okumak), пиша (yazmak), мога (yapabilmek).
Bir fiilin kip
çekimini yapabilmek için –a son ekini kaldırmak ve değişik kişilere ait
son ekleri eklemek gerekmektedir.
Tekil Çoğul
1. –а 1.
-ем
2. -еш 2. -ете
3. - е 3. –ат
Örnek: чета – а = чет +
son ekler
1. аз чета 1. ние четем
2. ти четеш 2. вие
четете
3. той чете 3. те четат
тя чете
то
чете
Gördüğünüz gibi son ekler aynıdır; 1.tekil kişi fiil –a
or –я ve 3. .çoğul kişi –ат, -ят hariç olarak..
Bunlar olumlu
biçimleridir.
Negative biçimleri elde etmek için özne zamiri
(yada isim) ile fiil arasına не olumsuzluk ekini koymak gerekir.
1.
аз не чета 1. ние не четем
2. ти не четеш 2. вие не четете
3.
той не чете 3. те не четат
тя не чете
то не
чете
Иван чете вестник сутрин. Ivan sabah gazete
okuyor.
Мария не чете вестници. Maria gazete okumaz.
Ям ile
sona eren fiillerdeki –м dahi I. Fiil çekimidir. Bu fiil, яд- düzensiz
fiil köküne sahip olduğundan I. Fiil çekimi için (1.tekil kişi hariç)
son ekler ilave ederiz. Formlar aşağıda verilmiştir.
1. аз ям
1. ние ядем
2. ти ядеш 2. вие ядете
3. той яде 3. те ядат
тя яде
то яде
BULGARCADA ŞİMDİKİ ZAMANLI
FİİLLER – II. FİİL ÇEKİMİ –
СЕГАШНО ВРЕМЕ НА ГЛАГОЛИТЕ ОТ ВТОРО
СПРЕЖЕНИЕ
Türkçede fiilin ana formu mastardır. Fiil köküne
eklenen –mek, -mak ile oluşturulur. Yapmak, etmek, gitmek gibi…
Bugarcada
fiillerin mastar biçimi (eylemlik) bulunmaz. Bulgarcada fiillerin ana
formu 1.tekil kişi için kullanılan biçimdir. Sözlüklerde bu biçim
bulunmaktadır.
Bulgarcada sessiz harf + я ile sona eren fiiller
genellikle II. Fiil çekimidirler.
Örnekler: вървя (yürümek),
говоря (konuşmak), правя (yapmak), ходя (gitmek, yürümek), работя
(çalışmak, işlemek), мисля (düşünmek) vb.
İstisnalar: дремя,
капя, къпя, хапя, щипя bunlar I. Fiil çekimidirler.
Bir fiilin
çekimini yapmak için –я son ekini kaldırıp, yerine değişik kişiler için
uygun son ekleri eklemek gerekir.
tekil çoğul
1. –я 1.
-им
2. –иш 2. -ите
3. –и 3. –ят
Örnek: говоря – я =
говор + son ekler…
1. аз говоря 1. ние говорим
2. ти
говориш 2. вие говорите
3. той говори 3. тe говорят
тя
говори
то говори
Bunlar olumlu biçimlerdir.
Türkçede
fiilin olumsuz biçimi için -ma, -me eki kullanılır.
Bilirim.
Bilmem.
Bulgarcada,
olumsuz biçim oluşturmak için yalnızca özne zamiri (veya isim) ile fiil
arasına не olumsuzluk eki konulur.
1. аз не говоря 1. ние
не говорим
2. ти не говориш 2. вие не говорите
3. той не говори
3. тe не говорят
тя не говори
то не говори
Мария говори испански. Maria İspanyolca konuşur.
Мария не
говори китайски. Maria Çince konuşamaz.
2. -жа, -ча veya -ша
ile sona eren fiiller genellikle II. fiil çekimidirler.
Birkaç
istisna vardır: мажа, режа, стрижа, дъвча, плача, бърша, реша
Bunlar
I. Fiil çekimidirler.
Örnekler: служа (hizmet etmek), уча (ders
çalışmak, öğrenmek), пуша (sigara içmek)
Fiilin çekimi yapmak için
gereken şey: -a son ekini çıkarmak ve yerine değişik kişiler için
uygun II. Fiil çekimi son eklerini koymaktır.
tekil çoğul
1.
–а 1. -им
2. –иш 2. -ите
3. –и 3. –ат
Örnek: уча – а
= уч + son ekler…
1. аз уча 1. ние учим
2. ти учиш 2.
вие учите
3. той учи 3. те учат
тя учи
то учи
Gördüğünüz gibi son ekler aynıdır: 1. tekil kişi için –a veya –я,
ve 3. çoğul kişi için –ат, -ят harç olarak
Bunlar olumlu
biçimlerdir.
Olumsuz biçim oluşturmak için özne zamiri (veya
isim) ile fiil arasına не olumsuzluk ekini eklemek gerekir.
1.аз
не уча 1.ние не учим
2.ти не учиш 2.вие не учите
3.той не
учи 3.те не учат
тя не учи
то не учи
Повечето
студенти учат за изпит. Öğrencilerin çoğu sınavlara çalışıyorlar.
Някои
студенти не учат за изпит. Bazı öğrenciler sınavlara çalışmıyor.
Özet:
Bulgarcada fiillerin mastar biçimi yoktur. Sözlüklerde
bulunan bfiçimi: 1. tekil kişiye ait fiildir.
(1. tekil kişiye
göre) -a veya –я ile sona eren fiiller hem I. Hem de II. Fiil
çekimidirler.
Birinci ve ikinci fiil çekimlerine ait fiillerin
karşılaştırmalı bir tablosu:
1. fiil çekimi 2. fiil çekimi
1.
tekil kişi аз -а, -я -а, -я
2. tekil kişi ти -еш -иш
3.
tekil kişi той, тя, то -е -и
1. çoğul kişiler
ние -ем -им
2. çoğul kişiler вие -ете -ите
3. çoğul
kişiler те -ат, -ят -ат, -ят
Konu: BULGARCADA ŞİMDİKİ ZAMANLI FİİLLER – I. FİİL ÇEKİMİ --- СЕГАШНО ВРЕМЕ НА ГЛАГОЛИТЕ ОТ ПЪРВО СПРЕЖЕНИЕ 
Ptsi Ocak 03, 2011 8:58 pm
